Vandebron was onlangs te gast bij een avondprogramma over de praktische invulling van het Klimaatakkoord. Einde zomer behoort het kabinet met een realistisch plan te komen. Ed Nijpels, voorzitter van het Klimaatberaad, ging deze avond op zoek naar de urgentie, oorsprong en uitvoering van het nieuwe Nederlandse Klimaatakkoord. Wij doen verslag!

gemiddelde leestijd: 6 minuten

Nijpels ging in gesprek met verschillende duurzame ondernemers en pioniers, waaronder Marjan Minnesma van Urgenda, Peter Blom van Triodos, Maurits Groen van WakaWaka en Monique Sweep: directeur Deltawind en energieproducent Vandebron. Samen bogen ze zich over vraagstukken rondom onze landelijke CO2-uitstoot. Kirsten Sleven, campaigner bij milieuorganisatie WISE, kwam met een opvallend voorstel: ze riep alle aanwezigen op om emissierechten te kopen, om ze vervolgens weer te vernietigen. Dit is de tactiek van Carbonkiller, een initiatief van WISE en GreenChoice om de lobby van grote vervuilers te doorbreken. Maar waarom?

campagnevideo Carbonkiller

Emissierechten

Emissierechten zijn toch juist ontwikkeld om CO2-uitstoot omlaag te krijgen? Waarom moeten we die dan vernietigen? Er blijkt van alles mis te zijn met de troebele wereld der emissiehandel. We zochten het voor je uit.

Wat is emissiehandel eigenlijk?

De Europese Unie heeft een maximumuitstoot CO2 vastgesteld. Om de uitstoot van broeikasgassen in te perken, verdeelt de EU sinds 2005 zogeheten ‘emissierechten’. Eén emissierecht geeft het recht om een ton CO2 uit te stoten. Wanneer een bedrijf meer CO2 uitstoot dan ze emissierechten toebedeeld heeft gekregen, kan zij extra emissierechten bijkopen. Wanneer een bedrijf minder CO2 uitstoot dan zij emissierechten heeft, kan zij de rechten (door)verkopen. Simpel gezegd is de emissiehandel gebaseerd op het recht om te mogen vervuilen.

visuele weergave van het emissiehandelssysteem via Nederlandse Emissieautoriteit

De paradox van de emissiehandelsmarkt

Europese bedrijven krijgen dus gratis emissierechten en kunnen extra emissierechten bijkopen, wanneer ze meer CO2 uitstoten. Helaas werkt de vrije marktwerking de goede bedoelingen van dit systeem tegen, omdat er te veel emissierechten in omloop zijn. Grote vervuilers blijven dus gewoon stoken, uitstoten en emissierechten bijkopen. De politiek probeert in te grijpen door het aantal beschikbare emissierechten jaarlijks een beetje af te bouwen, maar dit gaat veel te langzaam.

Het falen van de Europese klimaattool

Het Europese emissiehandelssysteem is de ‘klimaat tool’ van Europa en daarmee een belangrijk middel om de CO2-uitstoot van Nederland en Europa omlaag te krijgen. Het overschot op de emissiehandelsmarkt heeft echter een tegengesteld effect: CO2 uitstoten wordt zo goedkoop dat de (financiële) prikkel om te investeren in duurzamere oplossingen afneemt. Met andere woorden, CO2 uitstoten en schoonpoetsen met emissierechten is in vele gevallen goedkoper en gemakkelijker dan het ontwikkelen van een duurzamer bedrijfsmodel.

Wat gaat er precies mis met deze ‘klimaat tool’ ?

1. Er zijn te veel emissierechten op de markt. Hierdoor is de prijs laag, waardoor het financieel gunstig blijft om goedkope, vervuilende productietechnieken te compenseren met emissierechten.

2. Emissierechten worden gratis (aan onnodige partijen) weggegeven Ongeveer de helft van alle emissierechten wordt gratis verdeeld, om de Europese industrie te ‘beschermen’ tegen oneerlijke concurrentie met landen waarin nog geen klimaatwetten gelden of een prijs aan CO2-uitstoot is gekoppeld. Verschillende bedrijven en sectoren die geen ongunstige concurrentiepositie hebben, kunnen via deze weg toch aanspraak maken op grote hoeveelheden gratis emissierechten.

3. Vervuilen is een lucratieve business geworden De overige 50% van de beschikbare emissierechten wordt geveild aan de hoogste bieder. Dit geeft grote vervuilers kans om hun emissierechten (met winst) te verhandelen.

Wat zijn de gevolgen van het falende emissiehandelssysteem?

Het grootste probleem met het huidige emissiehandelssysteem is dus dat grote vervuilers verdienen aan vervuiling, in plaats van dat ze gestimuleerd worden om CO2-arm te produceren. Immers hebben zij in het huidige systeem ‘recht’ op gratis emissierechten. Stoten ze minder uit dan verwacht, bijvoorbeeld wanneer de algehele productie lager ligt dan verwacht, dan kunnen ze hun gratis verkregen emissierechten doorverhandelen via de markt. Zo biedt een vervuilend productieproces ineens een extra kans op financiële inkomsten. De omgekeerde wereld, als je het ons vraagt!

Demotivatie duurzame innovatie

Het moge duidelijk zijn, als de werking van de emissiehandelsmarkt niet verandert, gaan we nooit aan de halvering van de landelijke CO2-uitstoot komen. Zeker niet binnen twaalf jaar. Het pijnlijkste gevolg van deze ‘tool’ is dat de aanmoediging tot duurzame innovatie wordt weggenomen. Doordat de industrie gratis emmissierechten ontvangt en daar profit over kan maken, wordt zij niet aangemoedigd om vervuilende productie af te bouwen, want daarmee vervalt het recht op gratis emissierechten en snijdt ze zichzelf financieel in de vingers.

De emissiehandel werkt energietransitie tegen

In feite kunnen we stellen dat het huidige emissiehandelssysteem een averechts effect heeft op de energietransitie. De prikkel om te investeren in een CO2-arme productievorm of om over te gaan op duurzame energie blijft hierdoor uit. Om de energietransitie te versnellen, moet de prijs van CO2-uitstoot flink omhoog. Iets wat we niet zien gebeuren binnen het huidige politieke beleid en de stapsgewijze afname van het aantal emissierechten.

Wat kunnen we doen?

CO2-arm consumeren! Hoe lager de vraag is naar producten met uitstoot, hoe minder ervan geproduceerd wordt. Maar hoe zorg je ervoor dat je met je eigen consumptie zo min mogelijk CO2 uitstoot? Laten we beginnen door energie af te nemen bij een partij die überhaupt geen emissierechten hoeft te kopen, omdat ze volledig CO2-neutraal produceert. Mocht je niet zeker weten of jouw leverancier hieraan voldoet, doe dan de kolenchecker op organicenergy.nl.

Carbonkiller

Emissierechten kopen! Snap je ‘m nu? Hoe meer mensen emissierechten kopen (en ze vervolgens vernietigen), hoe hoger de prijs van een emissierecht wordt en hoe sneller de financiële prikkel zal toenemen om minder CO2 uit te stoten. Door je aan te sluiten bij de actie ‘Buy Out the Carbon Bubble’ van Carbonkiller oefen je indirect druk uit op vervuilende sectoren. Voor minder dan een tientje koop je via de site van Carbonkiller een emissierecht, dat bij aankoop direct wordt vernietigd. Zo verklein je de uitstootruimte voor industriële vervuilers en geef je een belangrijk politiek signaal af. Zo werken we samen aan onze gedeelde missie: een 100% duurzaam Nederlands, Europees en wereldwijd klimaat.

Meer lezen? - 'Wat is emissiehandel?' via Nederlandse Emissieautoriteit - 'European Fat Cats. EU Energy Intensive Industries: paid to pollute, not to decarbonise' via Climate Action Network Europe - 'Nederland zet zelf stok achter de deur: nieuwe Klimaatwet gaat veel verder dan internationale verplichtingen' via Volkskrant - '7 Meestgestelde vragen over emissiehandelssysteem' via GroenLinks - 'Gokken met de Wereld' via de Groene Amsterdammer